Năm 2020 đánh dấu kỷ niệm 70 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Campuchia và Hoa Kỳ, nhưng lễ kỷ niệm lại diễn ra trong bối cảnh hai nước ngày càng gia tăng sự ngờ vực và mất lòng tin. Lịch sử quan hệ Campuchia-Hoa Kỳ vốn đầy biến động, xoay quanh các vấn đề phức tạp như lợi ích địa chính trị và chiến lược, nhân quyền, dân chủ, và gần đây là nhân tố Trung Quốc nổi bật. Trong những năm gần đây, mối quan hệ song phương trở nên đặc biệt căng thẳng, với những lời cáo buộc qua lại, đối đầu và sự thiếu tin tưởng lẫn nhau. Năm 2017, Phnom Penh cáo buộc Washington thông đồng với Đảng Cứu nguy Quốc gia Campuchia (CNRP) – đảng đối lập chính đã bị giải thể – để chống lại chính phủ. Ngược lại, năm 2019, Hoa Kỳ cáo buộc Campuchia ký thỏa thuận bí mật cho phép quân đội Trung Quốc tiếp cận Căn cứ Hải quân Ream. Dù cả hai bên đều bác bỏ cáo buộc của đối phương và đã có những nỗ lực hàn gắn, mối quan hệ dường như vẫn kẹt trong vòng xoáy đi xuống. Bài viết này sẽ phân tích sâu hơn về sự căng thẳng này, đặc biệt là các khía cạnh liên quan đến Hoa Kỳ Chính Trị Căn Cứ Và Quan Hệ PDF mà nhiều người tìm kiếm, đồng thời đề xuất các giải pháp cải thiện trong bối cảnh Trung Quốc trỗi dậy và sự phân cực Mỹ-Trung ngày càng gay gắt.
Căng thẳng leo thang trong quan hệ Mỹ-Campuchia
Quan hệ Mỹ-Campuchia đã chạm mức thấp mới kể từ năm 2017. Vào tháng 1 năm đó, Campuchia đột ngột hủy bỏ cuộc tập trận chung “Angkor Sentinel” với Mỹ, lấy lý do bận rộn chuẩn bị cho các cuộc bầu cử. Tháng 2 năm 2017, Đại sứ Mỹ lúc bấy giờ là William Heidt yêu cầu Campuchia hoàn trả khoản nợ chiến tranh 500 triệu USD, một động thái gây phẫn nộ mạnh mẽ tại Campuchia, nơi các nhà lãnh đạo chính trị gọi đây là khoản nợ “bẩn thỉu” và “đẫm máu”.
Cuối năm 2017, việc Tòa án Tối cao Campuchia ra lệnh giải thể CNRP được xem là đỉnh điểm của chiến dịch trấn áp truyền thông độc lập, xã hội dân sự và phe đối lập. Động thái này mở đường cho Đảng Nhân dân Campuchia (CPP) cầm quyền giành chiến thắng tuyệt đối trong cuộc bầu cử năm 2018, chiếm trọn 125 ghế Quốc hội. Phản ứng trước sự thụt lùi về dân chủ và tình hình nhân quyền xấu đi, Hoa Kỳ đã áp đặt các biện pháp trừng phạt thị thực và đóng băng tài sản đối với nhiều quan chức cấp cao và tài phiệt Campuchia thân cận với Thủ tướng Hun Sen vì lý do tham nhũng. Đáng chú ý là các lệnh trừng phạt theo Đạo luật Magnitsky Toàn cầu nhắm vào Hing Bun Hieng, chỉ huy Lữ đoàn Vệ sĩ của Thủ tướng, và Kun Kim, cựu Tham mưu trưởng Lực lượng Vũ trang Hoàng gia Campuchia. Mỹ cũng trừng phạt Tập đoàn Phát triển Liên minh (UDG) của Trung Quốc vì các hoạt động chiếm đất và phá dỡ tại địa phương liên quan đến dự án Dara Sakor trị giá 3,8 tỷ USD, bao gồm một sân bay quốc tế có đường băng đủ lớn cho máy bay quân sự.
Tàu tuần tra Hải quân Hoàng gia Campuchia (PC 1141 và PC 1142) tham gia tập trận CARAT 2012 cùng tàu USS Vandegrift (FFG 48) của Hải quân Hoa Kỳ trên Vịnh Thái Lan.
Tháng 12 năm 2020, tư cách hưởng Hệ thống Ưu đãi Thuế quan Phổ cập (GSP) của Campuchia tại Hoa Kỳ hết hạn và việc gia hạn vẫn còn bỏ ngỏ. Có những cảnh báo rằng Campuchia có thể bị loại khỏi GSP do tình trạng suy giảm dân chủ và nhân quyền. Trước đó, Hạ viện Hoa Kỳ đã thông qua Đạo luật Dân chủ Campuchia vào năm 2019 và một lần nữa vào tháng 9 năm 2021, dự luật này nếu thành luật sẽ dẫn đến các biện pháp trừng phạt bổ sung đối với các quan chức Campuchia bị cho là phá hoại dân chủ.
Tháng 6 năm 2021, Mỹ chấm dứt sớm chương trình viện trợ chống phá rừng trị giá 21 triệu USD tại Khu bảo tồn Động vật Hoang dã Prey Lang, với lý do chính phủ Campuchia không ngăn chặn được nạn khai thác gỗ trái phép. Quyết định này được đưa ra sau vụ bắt giữ một số nhà hoạt động môi trường trẻ. Trước đó, vào năm 2020, Thụy Điển cũng đã rút hỗ trợ phát triển cho chính phủ Campuchia, chuyển hướng sang ủng hộ các nhà bảo vệ nhân quyền và các nhóm xã hội dân sự.
Vào tháng 11 năm 2021, Washington tiếp tục trừng phạt hai quan chức quân sự cấp cao của Campuchia, bao gồm Tư lệnh Hải quân Tea Vinh, vì cáo buộc tham nhũng liên quan đến việc xây dựng Căn cứ Hải quân Ream – căn cứ hải quân lớn nhất nước này. Lệnh trừng phạt được đưa ra sau khi Campuchia phá dỡ một cơ sở do Mỹ tài trợ tại căn cứ này vào tháng 9 năm 2020, làm dấy lên lo ngại của Washington về khả năng hiện diện quân sự của Trung Quốc tại đây. Vấn đề căn cứ này là một điểm nóng trong chính trị và quan hệ Mỹ-Campuchia.
Tiếp đó, vào tháng 12 năm 2021, với lý do lo ngại về tham nhũng, vi phạm nhân quyền và ảnh hưởng quân sự ngày càng tăng của Trung Quốc, Washington đã áp đặt thêm lệnh cấm vận vũ khí và các hạn chế xuất khẩu mới đối với Phnom Penh. Đáp lại, Thủ tướng Hun Sen đã ra lệnh cho quân đội Campuchia thu gom và tiêu hủy hoặc cất kho tất cả vũ khí có nguồn gốc từ Mỹ.
Loạt sự kiện và biện pháp trừng phạt này phản ánh mối quan hệ ngày càng xấu đi và sự mất lòng tin sâu sắc giữa hai quốc gia. Tuy nhiên, vấn đề gây tranh cãi nhất vẫn là cáo buộc của Mỹ về việc Campuchia cho phép Bắc Kinh sử dụng một phần Căn cứ Hải quân Ream cho mục đích quân sự. Khả năng hiện diện quân sự của Trung Quốc tại Campuchia không chỉ làm trầm trọng thêm mối quan hệ vốn đã căng thẳng với Mỹ mà còn gia tăng bất ổn và ngờ vực trong khu vực, đặc biệt trong bối cảnh lo ngại rộng hơn về ảnh hưởng quân sự và chính trị ngày càng tăng của Trung Quốc ở Đông Nam Á. Những diễn biến này làm dấy lên nhu cầu tìm kiếm các tài liệu phân tích, báo cáo dạng PDF về chủ đề Hoa Kỳ chính trị căn cứ và quan hệ với Campuchia để hiểu rõ hơn các động lực phức tạp đang diễn ra.
Khi Hoa Kỳ ngày càng bày tỏ quan ngại về xu hướng độc tài và mối quan hệ gần gũi với Trung Quốc của Campuchia, nhiều vấn đề tương tự có thể sẽ tiếp tục nảy sinh. Điều này đòi hỏi Campuchia phải đảo ngược sự suy thoái dân chủ và điều hướng chính sách đối ngoại một cách khôn khéo, cẩn trọng hơn. Trong bối cảnh cạnh tranh Mỹ-Trung gia tăng, Campuchia cần tránh bị cuốn vào cuộc đối đầu này để không lặp lại thảm kịch đã trải qua nửa thế kỷ trước.
Hoa Kỳ chuyển giao vaccine COVID-19 Janssen cho Campuchia thông qua cơ chế COVAX vào năm 2021, một ví dụ về hợp tác song phương.
Hướng đi nào để hàn gắn quan hệ?
Để cải thiện quan hệ Campuchia-Hoa Kỳ, một số nhà phân tích đề xuất Mỹ nên tương tác với Campuchia trên các lĩnh vực không liên quan đến Trung Quốc nhằm tạo “điều kiện thuận lợi hơn cho việc xây dựng lòng tin”. Đây là một gợi ý có giá trị, nhưng chính phủ Campuchia cần phải chủ động hơn trong việc định hình nhận thức của các nhà hoạch định chính sách Hoa Kỳ và khôi phục lòng tin để đưa mối quan hệ trở lại đúng hướng. Campuchia có thể mất nhiều hơn Mỹ nếu quan hệ song phương tiếp tục xấu đi. Do đó, Phnom Penh cần xem xét các hành động sau:
Thứ nhất, Campuchia cần giải quyết hình ảnh tiêu cực của mình. Mối quan hệ chặt chẽ với Trung Quốc khiến Campuchia thường bị xem là một “quốc gia chư hầu” hay “đại diện” của Bắc Kinh. Sự cố năm 2012 khi Campuchia làm chủ tịch ASEAN không ra được tuyên bố chung về Biển Đông càng củng cố nhận thức này. Dù Phnom Penh phản bác, nhận thức này vẫn tồn tại do sự hiện diện và ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc. Vì vậy, Campuchia cần xử lý yếu tố Trung Quốc một cách thận trọng và khôn ngoan trong các vấn đề quốc tế và địa chính trị. Nước này cần theo đuổi một chính sách ngoại giao tinh tế, cân bằng quan hệ với cả Trung Quốc và Mỹ, thay vì nghiêng hẳn về Bắc Kinh và đánh đổi an ninh lâu dài.
Đại sứ quán Campuchia tại Washington D.C., Hoa Kỳ – biểu tượng cho quan hệ ngoại giao giữa hai nước.
Thứ hai, chính phủ Campuchia cần tránh các hành động có thể vô tình nuôi dưỡng tinh thần chống Mỹ. Trước các lệnh trừng phạt và áp lực từ Hoa Kỳ, một số quan chức và nhà ngoại giao Campuchia đã phản ứng theo cách thiếu tính ngoại giao. Điều này có nguy cơ kích động tình cảm tiêu cực trong công chúng đối với Mỹ, gây tổn hại cho quan hệ song phương. Thay vì áp dụng lối ngoại giao “chiến lang”, các quan chức Campuchia nên thúc đẩy sự hiểu biết tốt hơn về chính sách và lợi ích của Hoa Kỳ, đồng thời tìm cách thích ứng và giải quyết các vấn đề chính trị-xã hội trong nước.
Thứ ba, sự thụt lùi dân chủ sau khi CNRP bị giải thể là một rào cản lớn cho việc Campuchia tương tác hiệu quả với các quốc gia và tổ chức dân chủ tự do như Mỹ và Liên minh châu Âu (EU). Việc EU rút một phần ưu đãi thương mại “Mọi thứ trừ vũ khí” (EBA) vào năm 2020 và các lệnh trừng phạt của Mỹ là minh chứng cho khó khăn này. Do đó, việc Campuchia quay trở lại con đường dân chủ là rất quan trọng để khôi phục niềm tin của người dân và các đối tác phát triển.
Thứ tư, với vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2022 (thời điểm bài gốc được viết), Campuchia có cơ hội thúc đẩy quan hệ ngoại giao với Mỹ và tăng cường quan hệ ASEAN-Mỹ. Để làm được điều này, Campuchia cần kiên trì các nguyên tắc trung lập và độc lập trong chính sách đối ngoại. Dù là một quốc gia nhỏ, việc áp dụng cách tiếp cận đa phương và trung lập đối với các vấn đề khu vực và quốc tế là lựa chọn khôn ngoan. Nếu Campuchia có thể thể hiện một chính sách đối ngoại độc lập và vững chắc, đặc biệt trong các vấn đề liên quan đến Trung Quốc, tại các diễn đàn cấp cao, mối quan hệ với Mỹ có thể sẽ được cải thiện.
Thứ năm, Hoa Kỳ cũng có vai trò quan trọng trong việc định hình và cải thiện quan hệ. Washington cần tương tác với Campuchia một cách chiến lược hơn, không chỉ nhìn nhận Campuchia qua lăng kính Trung Quốc. Việc xây dựng lòng tin với các nhà lãnh đạo Campuchia là cần thiết. Mỹ nên tăng cường can dự không chỉ về dân chủ và nhân quyền mà còn hỗ trợ phát triển cơ sở hạ tầng và phục hồi kinh tế sau đại dịch. Đây là những bước đi hữu ích để khôi phục và củng cố quan hệ song phương.
Tóm lại, mặc dù Hoa Kỳ có vai trò đáng kể, trách nhiệm chính trong việc cải thiện quan hệ song phương thuộc về Campuchia. Là một quốc gia nhỏ, Campuchia khó có thể thay đổi chính sách đối ngoại của Mỹ, nhưng có thể nỗ lực xây dựng lòng tin và sự hiểu biết lẫn nhau. Phnom Penh cần quản lý mối quan hệ với cường quốc số một thế giới bằng sự linh hoạt, thận trọng và phán đoán đúng đắn. Campuchia cũng cần cẩn trọng về hình ảnh của mình trên trường quốc tế, tránh bị coi là một quốc gia ủy nhiệm của Trung Quốc, điều chắc chắn sẽ đi ngược lại nỗ lực của Hoa Kỳ trong việc kiềm chế ảnh hưởng của Bắc Kinh. Một mối quan hệ tốt đẹp giữa Campuchia và Hoa Kỳ là rất quan trọng cho sự phát triển dân chủ và nhân quyền ở Campuchia, trong khi mối quan hệ căng thẳng sẽ phủ bóng đen lên tương lai của đất nước này.
Giới thiệu tác giả
Kimkong Heng là học giả nhận học bổng Australia Awards và là nghiên cứu sinh tại Đại học Queensland, Australia. Ông đồng thời là đồng sáng lập và tổng biên tập của Diễn đàn Giáo dục Campuchia (Cambodian Education Forum) và là nghiên cứu viên cao cấp tại Trung tâm Phát triển Campuchia (Cambodia Development Center). Lĩnh vực nghiên cứu của ông bao gồm Giảng dạy tiếng Anh cho người nói ngôn ngữ khác (TESOL), gắn kết nghiên cứu và chính sách đối ngoại.
Đánh giá
Bài phân tích của Kimkong Heng cung cấp một cái nhìn sâu sắc từ góc độ Campuchia về mối quan hệ phức tạp và ngày càng căng thẳng với Hoa Kỳ. Tác giả chỉ rõ các điểm nghẽn chính, từ vấn đề dân chủ, nhân quyền đến cáo buộc về Căn cứ Hải quân Ream và ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc. Quan trọng hơn, bài viết không chỉ mô tả thực trạng mà còn đưa ra những khuyến nghị cụ thể, nhấn mạnh vai trò chủ động của Campuchia trong việc cải thiện hình ảnh, kiềm chế các phát ngôn gây bất lợi, khôi phục tiến trình dân chủ và thực thi chính sách đối ngoại cân bằng. Đồng thời, tác giả cũng kêu gọi Hoa Kỳ có cách tiếp cận chiến lược và toàn diện hơn, vượt ra ngoài yếu tố Trung Quốc. Đây là một phân tích hữu ích cho những ai muốn hiểu rõ hơn về động lực Hoa Kỳ chính trị căn cứ và quan hệ trong bối cảnh địa chính trị khu vực đang thay đổi nhanh chóng.
Tài liệu tham khảo và Tìm hiểu thêm
Để hiểu sâu hơn về các khía cạnh được thảo luận, độc giả quan tâm có thể tìm kiếm các báo cáo phân tích, tài liệu nghiên cứu và bài viết học thuật về chủ đề quan hệ Mỹ-Campuchia, chính trị Campuchia, Căn cứ Hải quân Ream và ảnh hưởng của Trung Quốc. Việc tìm kiếm các tài liệu định dạng PDF về Hoa Kỳ chính trị căn cứ và quan hệ với Campuchia từ các viện nghiên cứu uy tín, các tổ chức quốc tế hoặc các tạp chí chuyên ngành sẽ cung cấp thêm nhiều thông tin giá trị và đa chiều. Hãy tiếp tục tìm hiểu và cập nhật thông tin để có cái nhìn toàn diện về vấn đề phức tạp này.